Februarske godišnjice: 25. februar 1945. godine – Napad na voz u Čatićima

Sredinom decembra 1944. godine štabovi Petog bosanskog Narodnooslobodilačkog udarnog korpusa i  Četvrte krajiške Narodnooslobodilačke divizije su procijenili veliku ulogu i značaj upućivanja Grupe udarnih bataljona s lijeve na desnu obalu rijeke Bosne.

Grupa udarnih bataljona Četvrte divizije je formirana iz boračkog sastava Prvog bataljona Šeste (komandant Lazar Šušnica), Trećeg bataljona Osme (komandant Osman Džafić) i Trećeg bataljona Jedanaeste krajiške narodnooslobodilačke brigade (komandant Đuro Milinović).

Partizani, ilustracija

U ponoć između 22. i 23. februara 1945. godine komandant Lazar Šušnica je sa Prvom četom krenuo u izviđanje u cilju postavljanja zasjeda i miniranja željezničke pruge u dolini Bosne. Ocijenjeno je da se zasjede mogu uspješno postavljati južno od Čatića. Sutradan, 23. februara, bataljon je prikupljen u selu Živalji, a već u 10 sati 25. februara u Štab bataljona  su stigli podaci da će u 22 sata tog dana proći kroz Čatiće željeznički transport njemačkih vojnika i opreme u pravcu Zenice.

Odmah je odlučeno da se postavi zasjeda ovom transportu i minira pruga u Čatićima.

Poslije večere odabrana grupa boraca krenula je u akciju. U zasjedi su se brzo maskirali na položajima i iskopali zaklone. Mineri su postavili mine ispod šina i prepremili dinamo-mašinu, a nišandžije protivtenkovsku pušku i bacač “Džon Bul”. Njihov zadatak je bio da neposredno tuku i onesposobe lokomotivu.

Ubrzo je sve bilo gotovo.

U noćnoj tišini čuo se samo šum rijeke Bosne iznad koje se povijala plava izmaglica. Ubrzo je transport krenuo iz Visokog i jurio prema Kaknju, a borci su u zasjedi čekali napeto sa prstima na obaračima.

Zaštekali su puškomitraljezi, a lokomotivu je zaustavila eksplozija mine. Detonacija se razlijegala dolinom Bosne. Pojačavala se grmljavina oružja, a onda je sve utišalo. Neprijatelj je imao 37 poginulih, dok se broj ranjenih nije mogao ustanoviti.

Nakon uspješno izvršene diverzije na njemački željeznički transport 25. februara 1945. godine borci Prvog bataljona Šeste krajiške Narodnooslobodilačke udarne brigade su se povukli u selo Živalji. Umorni borci brzo su zaspali u seoskim kućama. Odvažni borci su bili na obezbjeđenju. Odjednom je zapucalo sa svih strana, sa brda oko Živalja. Sa krovova je padao kuršumima slupani crijep.

Ilustracija

U prolazu kroz dvorište kuće u kojoj je bio Štab, komandant i politički komesar su pogledali jedan u drugoga i izgovorili istu misao “probijati se”!

S jednom četom desno je krenuo komandant, a s drugom lijevo politički komesar prema neprijatelju koji je dejstvovao s grebena. Ubrzo su sve čete razbile neprijatelja na svojim pravcima napada i izbile na obalu koja se spušta prema Kaknju i dolini Bosne. Treća četa je zaposjela izlaz iz ove jaruge u Kakanj, a Prva je krenula niz jarugu. Druga je tukla neprijateljske vojnike koji su željeli da se izvuku iz jaruge na njenu desnu obalu.

Za Prvi bataljon nastupio je potpuni obrat situacije u veoma kratkom vremenu. Najneobičniji u Narodnooslobodilačkom ratu. Naime, iz situacije potpunog okruženja od neprijateljskih snaga, uspio je da okruži neprijatelja i pripremi mu potpuno uništenje. Takve su prilike bile veoma rijetke u toku rata i u ratovima uopšte. Dogodilo se to kada su čete Prvog bataljona probile neprijateljske položaje, a bataljon se spustio u dolinu rijeke Zgošće u pravcu Balića, gdje je bio odsječen. U dolini ove rijeke nastao je veliki metež kakav se rijetko mogao vidjeti.

Iz ove borbe gotovo svaki borac je donio po dvije puške. Strojnice su bile o vratovima, puškomitraljezi na ramenima, zaplijenjene su ručne bombe, redenici i kutije municije, ručni bacači, mine, oficirske torbice, ranci itd.

Plijen je iznosio 87 pušaka, 9 puškomitraljeza, 6 strojnica, 14 pištolja, dva ručna bacača, 15.000 metaka, 70 mina za ručne bacače, 5 dvogleda, 5 oficirskih torbica, 42 ranca i dosta druge opreme.

Foto: Neprijateljski voz kojeg su partizani uništili 25. februara 1945. godine u Čatićima